Năm 1988 có một công ty đang đứng ở vị trí cao nhất trong thị trường game điện tử: Nintendo. Chiếc NES 8-bit lúc đó đã thống thị ngành game trong nhiều năm mặc cho những nỗ lực vươn lên từ Sega hay Atari. Và với sự ra đời của mẫu Super NES năm 1990, có vẻ như Nintendo sẽ không thể bị lật đổ, nhất là bởi Sony bởi khi đó hai hãng đang hợp tác với nhau.
Quay lại những ngày khi mà CD-ROM còn chưa phổ biến thì game điện tử vẫn còn năm trong những chiếc "băng" đầy màu sắc. Sony, khi đó đang làm việc với Philips, đã tạo ra chuẩn đĩa CD-ROM/XA để hỗ trợ video và âm thanh nén và nó sẽ được đọc dễ dàng bằng những phần cứng gắn thêm. Máy tính đã bắt đầu xài chuẩn này, thế nên một cách tự nhiên các máy chơi game cũng sẽ chuyển sang sử dụng nó mà thôi.
Không ai khác, Sony chính là người sẽ triển khai CD-ROM/XA vào chiếc Super NES cho Nintendo (mặc dù mẫu Super NES dùng đĩa quang không bao giờ được ra mắt). Họ gọi nó là Super Disc. Năm 1988, Nintendo và Sony ký một thỏa thuận sản xuất một phần bổ sung giúp chiếc Super NES có thể đọc được đĩa CD.
Vấn đề là, Nintendo và Sony chưa bao giờ tin tưởng nhau. Kế hoạch của Sony đó là biến Super Disc thành một chuẩn đĩa có thể chứa mọi thứ dữ liệu và khi đó Sony sẽ trở thành người cấp quyền sử dụng duy nhất của công nghệ này. Nintendo không thích chuyện đó. Mọi chuyện lên đến đỉnh điểm vào tháng 6/1991 khi Sony ra mắt chiếc Play Station đầu tiên của mình ở triển lãm CES năm đó (lưu ý, có khoảng cách giữa chữ Play và chữ Station), và tất nhiên sản phẩm này sử dụng các game chứa trên đĩa CD. Nhưng không dừng lại ở đó, chiếc Play Station còn có khả năng đọc các băng của Super NES và có thể chơi nhạc nữa.
Chiếc Play Station (không phải PlayStation)
Vài ngày sau khi Play Station ra đời, Nintendo nói rằng họ đang hợp tác với Philips để sử dụng ổ đĩa CD-ROM cho chiếc Super NES. Ngay lập tức Sony trông như một người bị lừa, và CEO Norio Ohga rất tức giận. Nhưng kinh doanh là kinh doanh, Nintendo và Sony vẫn phải tiếp tục làm việc với nhau. Sony vẫn muốn chuẩn thể các băng game của Super NES, còn Nintendo thì muốn dùng con chip âm thanh của Sony cho sản phẩm của mình. Con chip này được một kĩ sư tên Ken Kurtaragi phát triển bí mật cho Nintendo trong lúc đang làm việc ở Sony.
Nhưng Ohga vẫn rất thông minh. Ông nói Kutaragi hãy chuyển sang làm việc trên một thứ "mới hơn", và đây là một trong những lý do mà Kutaragi được xem như "cha đẻ của PlayStation".
Chiếc PlayStation đời đầu Thay vì đuổi Kutaragi, Ohga chuyển vị kĩ sư này cùng nhóm của mình sang làm việc ở một bộ phận khác: Sony Music. Trong hai năm sau đó, nhiều thứ đã diễn ra: Sony làm việc với Philips (thêm lần nữa) để tạo ra những chiếc DVD đầu tiên. Sony cũng suýt kí được hợp đồng với Sega nhưng lại đang bị kẹt với Nintendo. Về phần Play Station, Sony chưa bao giờ sản xuất được hơn 200 chiếc mặc dù hãng đã thành lập cả một nhánh Sony Computer Entertainment (SCE) tại Nhật vào tháng 11/1993 và Sony Computer Entertainment of America (SCEA) hồi tháng 5/1994.
Đây cũng là giai đoạn mà "các máy chơi game thế hệ thứ 5" bắt đầu bùng nổ. Những thiết bị chơi game đầu tiên dùng chuẩn đĩa CD-ROM 32-bit là 3D0 và Atari Jaguar ra đời năm 1993. Cuối cùng, các quan chức Sony quyết định sẽ đi thêm một bước nữa và phát triển nên chiếc PlayStation.
Cuộc cạnh tranh thật sự bắt đầu vào cuối năm 1994 khi chiếc Sony PlayStation đời đầu tiên được ra mắt chỉ cách vài tuần so với Sega Saturn. Mẫu PlayStation có giá 299$, thấp hơn đến 100$ so với đối thủ của mình (như mãi một năm sau mới có mặt tại Mỹ, trước đó chỉ là ở Nhật). Nintendo khi đó lại đang chậm chân và mãi tới năm 1996 hãng mới tung ra chiếc Nintendo 64.
Không lâu sau đó, nhánh SCE trở thành bộ phận thành công nhất trong toàn bộ công ty Sony. Doanh số của chiếc PlayStation đời đầu trên toàn thế giới tính đến năm 2005 là 102 triệu đơn vị. Sony đạt được con số khổng lồ trong vòng 9,5 năm (trong đó tính luôn cả PSOne, một mẫu PlayStation 1 được thiết kế lại cho mục đích di động và có thêm màn hình). Còn Nintendo 64 thì sao? Chỉ 32,93 triệu chiếc, thấp hơn nhiều so với Sony. Ngay cả Bill Gates, lúc đó đang là chủ tịch Microsoft, cũng phải thừa nhận sự thành công của PlayStation.
Trong số những game bán chạy nhất dành cho PlayStation thì
Gran Turismo, trò đua xe giả lập của chính Sony, là cái tên nổi bật. 10,85 triệu bản game đã được bán ra tính đến tháng 4/2008.
PlayStation 2 (PS2) Sau khi ra mắt, PlayStation đã thống lĩnh thị trường trong nhiều năm trời và không gặp nhiều sự cạnh tranh từ những thiết bị khác mãi cho đến khi "thế hệ console thứ 6" bắt đầu xuất hiện. Thời điểm đó là vào năm 1998 khi Sega ra mắt chiếc Sega Dreamcast tại Nhật. Sản phẩm này tận dụng Internet và xem kết nối mạng như là một phần của game. Máy có trình duyệt web tích hợp, kèm theo đó là modem mạng 56K. Sự thành công của Sega trông khá là hứa hẹn khi doanh số ban đầu đạt mốc 500.000 chiếc sau hai tuần bán ra vào tháng 9/1999.
Dreamcast đã đóng vai trò rất quan trọng trong việc khôi phục lại danh tiếng của Sega vào thời điểm này, nhưng chỉ nhiêu đó thôi là chưa đủ, nhất là sau khi Sony công bố PlayStation 2 tại triển lãm Tokyo Game Show trong cùng tháng đó. Doanh số Dreamcast sụt giảm nhanh chóng đến nỗi Sega buộc phải dừng sản xuất sản phẩm này vào ngày 30/3/2001.
Trong khi đó, PlayStation 2 lại tiếp tục tăng trưởng đến tháng 2/2011 đã có 150 triệu đơn vị được bán chỉ 10 năm 11 tháng sau ngày bán ra đầu tiên. Tính đến tháng 3/2012 thì con số này đã đạt 155 triệu, rất ấn tượng. Việc PlayStation 2 tương thích ngược với game của PlayStation đời đầu khiến việc nâng cấp máy của những game thủ trở nên mượt mà và không gặp khó khăn gì. Nguyên cả mùa mua sắm năm 2000, PS2 hoàn toàn nắm giữ vị trí số 1.
Nói như vậy không có nghĩa là PlayStation 2 không gặp vấn đề. Lúc đầu máy rất khó kiếm, thậm chí có lúc đã có người ra báo PS2 giá 1000$ trên eBay. Các tựa game ở thời gian đầu không gây ấn tượng, trong khi PS2 gặp lỗi đọc đĩa nhiều đến mức Sony từng bị kiện.
Mãi đến tháng 11/2001 hai đối thủ thực sự của PS2 mới ra đời, đó là GameCube của Nintendo và Xbox của Microsoft. GameCube có giá rẻ hơn PS2, thế là ngay lập tức Sony giảm giá bán máy xuống ngang bằng mức 199$ để đáp trả. Đến năm 2002 Sony nhận thấy rằng việc chơi game qua mạng của trò Halo trên Xbox là rất quan trọng, thế nên hãng bắt đầu cung cấp bộ adapter mạng để gắn vào PS2. Tới năm 2004, chiếc PS2 dòng Slimline ra đời nhưng số lượng không nhiều vì gặp vấn đề trong sản xuất và giao hàng.
Sony sau đó dừng kinh doanh chiếc PS2 trên toàn thế giới vào tháng 1/2013.
PlayStation Portable (PSP) Trong nỗ lực đưa game chất lượng cao lên các thiết bị có thể dễ dàng mang đi đây đó, Sony đã phát triển chiếc PSP. Hãng lần đầu nói về sản phẩm này tại hội nghị game E3 năm 2003, và đến ngày 11/5/2004 PSP chính thức ra đời. Một tháng sau đó thiết bị được bán ra ở Nhật, sau đó đến Mỹ và các khu vực khác.
PSP là chiếc máy chơi game cầm tay duy nhất sử dụng đĩa quang, và chuẩn đĩa mà máy hỗ trợ là Universal Media Disc (UMD). Ngoài ra máy còn có màn hình lớn, khả năng giải trí đa phương tiện mạnh mẽ và có khả năng kết nối vào Internet, với những chiếc PSP khác hoặc với PS2 và PS3.
Tương tự như những máy PlayStation khác, Sony cũng ra mắt những biến thể được thiết kế lại của PSP. Chiếc PSP-2000, còn gọi là PSP Silme & Lite, ra mắt tháng 9/2007 và đạt được mức tăng trưởng cực kì nhanh chóng trong thời gian sau đó. Kế nhiệm cho PSP-2000 là PSP-3000 với màn hình mới và micro tích hợp. Chưa kết thúc cuộc chơi tại đây, Sony tiếp tục ra mắt PSP Go để bán song song với PSP-3000. Đầu năm 2011, một phiên bản giá rẻ là PSP-E1000 được trình làng.
Hiện nay dòng PSP đã được thay thế bởi PlayStation Vita ra mắt vào tháng 12/2011 tại Nhật. Sau đó sang đầu năm 2012 sản phẩm được bán ra tại Mỹ, Châu Âu và Úc rồi dần dần tiến ra nhiều nước khác. Việc giao hàng PSP bắt đầu chấm dứt từ đầu năm 2014.
PlayStation 3 (PS3) Chiếc Xbox 360 ra đời mở đầu cho sự xuất hiện của loạt console thế hệ thứ 7 vào năm 2005, đi kèm theo đó là mạng Xbox Live giúp sản phẩm của Microsoft đạt được những thành quả lớn. PlayStation 3 thì phải đến tháng 11/2006 mới được tung ra thị trường dù Sony giới thiệu nó tại triển lãm CES 2005. Không may, ở thời gian đầu PS3 gặp vấn đề về sản xuất, đặc biệt còn vướng thêm việc chuẩn đĩa Blu-ray chưa được hỗ trợ rộng rãi. Dù sao đi nữa thì việc đưa Blu-ray lên mẫu console mới chắc chắn là một động thái góp phần vào thành công của chuẩn đĩa này so với HD-DVD (của Toshiba). PS3 cũng là mẫu console đầu tiên hỗ trợ hình ảnh độ phân giải 1080p.
PS3 còn gặp một trở ngại khác trong việc tiếp cận thị trường: đó chính là giá bán. Mẫu 20GB có giá 499,99$, còn mẫu 60GB thì có giá đến 599,99$. Trong khi đó, Xbox 360 thì rẻ hơn 100$ còn Nintendo Wii thì chỉ có giá 249,99$ (dù không hỗ trợ Full-HD như PS3).
Giống với PS2, PS3 sau này cũng có một phiên bản mỏng hơn ra mắt vào tháng 8/2009. Nó nhỏ hơn 33% và tiêu thụ điện ít hơn 1/3. Sony sau này cũng triển khai một mạng chơi game multiplayer miễn phí - PlayStation Network - và nó đã có hơn 90 triệu người dùng vào đầu năm 2012. Một "nhánh" có tính phí của dịch vụ này, PlayStation Plus, thậm chí còn mang lại nhiều lợi ích và tính năng hơn cho người sử dụng.
Tín đến tháng 11/2013, PlayStation 3 đã bán được 80 triệu chiếc. Xbox 360 cũng có doanh số xấp xỉ mức này. Còn kẻ thắng cuộc trong trận chiến console thế hệ thứ 7? Đó là Nintendo Wii với 100 triệu máy bán ra trên toàn cầu.
PlayStation Vita (PS Vita) PS Vita được ra mắt tại Nhật vào ngày 17/12/2011, sau đó đến năm 2012 thì ra đến Châu Âu, Bắc Mỹ, Nam Mỹ và các khu vực còn lại. Đối thủ chính của PS Vita chính là Nintendo 3DS. Model đầu tiên, PCH-1000, sử dụng hai cần analog, màn hình 5" OLED có khả năng cảm ứng đa điểm, hỗ trợ Bluetooth, Wi-Fi và có tùy chọn 3G. Bên trong Vita là vi xử lý ARM Cortex-A9 và bộ xử lý đồ họa bốn nhân.
Model PS Vita PCH-2000 được thiết kế lại một chút và ra mắt vào tháng 10/2013. Mẫu máy này mỏng hơn 20%, nhẹ hơn 15% và thời lượng pin dài hơn 1 tiếng so với người tiền nhiệm. Thay vì sử dụng OLED, PCH-2000 chuyển sang dùng màn hình LCD và có cổng microUSB. PlayStation TV, thiết bị cho phép PS Vita xuất game ra TV để chơi, ra mắt thị trường vào tháng 11/2013.
PlayStation 4 (PS4) Thấm thoát đã đến thế hệ console thứ 8 với sự xuất hiện của Nintendo Wii U vào năm 2012. Mặc dù vậy, tất cả mọi sự quan tâm của làng game và làng công nghệ đổ dồn vào hai sản phẩm lớn là PS4 và Xbox One. Cả hai sản phẩm này đều được bán ra đầu tiên ở Mỹ với giá lần lượt là 399,99$ và 499,99$. Cả hai đều sử dụng CPU và GPU của AMD với sức mạnh tuyệt vời, cả hai đều dùng HDD 500GB, đều có Wi-Fi, Etherner và hỗ trợ độ phân giải 4K. Đáng tiếc, do sự chuyển đổi kiến trúc CPU nên cả PS4 và Xbox One đều không hỗ trợ game của các đời máy trước (nhưng vẫn có cách để chơi). Ngoài cảm biến Kinect ra thì trận chiến PS4 và Xbox One khá là cân sức.
Khó có khả năng PS4 lập lại kỉ lục 150 triệu máy như PS2, nhất là trong bối cảnh PS4 bị cạnh tranh không chỉ bởi các máy console mà sự bùng nổ của smartphone, tablet cũng là những mối đe doạn. Thế nhưng trải nghiệm trên PS4 vẫn rất khác, và người dùng vẫn có lý do để bỏ tiền ra mua cỗ máy này về phòng khách hay phòng ngủ của mình. Chúng ta hãy chờ xem Sony sẽ tiếp tục phát triển dòng PlayStation như thế nào nhé.
TÓM TẮT LỊCH SỬ 20 NĂM CỦA PLAYSTATION
Nguồn: PCMag, Wikipedia (1), (2), Mashable